مقاله

شش اصل ضروری برای داشتن سبک زندگی سالم ؟

شش اصل ضروری برای زندگی سالم

سبک زندگی سالم | شش اصل ضروری برای زندگی سالم | نکاتی برای سلامتی

شش اصل ضروری برای زندگی سالم چیست ؟

شش اصل ضروری برای زندگی سالم (سته ضروریه) همانطور که در تعریف مفهوم پزشکی ذکر گردید در مکتب طب سنتی ایران، حفظ سلامت و تندرستی، در درجه اول اهمیت قرار دارد، و درمان بیماری وظیفه دوم پزشک می باشد. سالم بودن نیز همانند بیمار شدن نیاز به علل و عواملی دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند. این دسته از علل تحت عنوان سته ضروریه با شش اصل ضروری در آموزه های طب سنتی ایران مورد بحث قرار گرفته اند. اگر این اصول به درستی مورد توجه قرار گیرند موجب حفظ سلامتی حفظ الصحه می شوند و گر نه زمینه بروز بیماریهای گوناگون فراهم می شود.
سنه ضروریه عبارت اند از:
  1. هوا
  2. حرکت و سکون
  3. خواب و بیداری
  4. طعام و شراب
  5. استفراغ و احتقان
  6.  اعراض نفسانی

 هوا

حکما برای هوا ارزش خاصی قائل بودند و به نقش هوای سالم در حفظ سلامت توجه داشتند چون هوا تأثیر مهمی بر قلب و روح حیوانی دارد و این روح، خود بر روح نفسانی و طبیعی اثر می گذارد. به عبارت دیگر، هوا تمامی افعال و حرکات بدنی و نفسانی را تحت تأثیر قرار می دهد.
هوای مورد نیاز انسان از طریق ریه ها و مقدار اندکی نیز از طریق پوست وارد بدن می گردد هر تغییر فیزیکی و یا شیمیایی در هوا هر چند اندک، می تواند اثر زیادی بر سلامتی انسان بگذارد. هوا تابع شرایط فصول، جغرافیا و محل زندگی می باشد. تغییر درجه هوا در اوقات مختلف روز و در فصول مختلف و همچنین آلودگی هوا می تواند تعادل بدن را بهم بزند.
چنانکه می دانیم اکسیژن وارد شده به بدن بعد از فعل و انفعالات مخصوصی، دی اکسید کربن و بخار آب تولید می کند، و این دو از طریق ریه و پوست دفع می گردند. هر گونه اختلالی در ورود اکسیژن کافی به بدن و یا دفع دی اکسید کربن و بخار آب از بدن صورت گیرد سلامت بدن  را به طور جدی تهدید خواهد کرد. این اختلالات گاه حاد هستند و بیمار به سرعت متوجه آن می شود و گاهی مزمن اند و ممکن است مشکلات گوناگونی برای بیمار ایجاد کرده، حتی پزشکان را نیز در تشخیص دچار سردرگمی کنند. سردسته این اختلالات خستگی مزمن می باشد که امروزه به علت آلودگی هوا و عدم تنفس هوای مناسب و علل دیگر، به طور گسترده مشاهده میشود.

هوای آلوده به سرب

موجب کاهش حرارت غریزی و افزایش تظاهرات بالینی غلبه سردی می شود. و خشکی مانند افسردگی، خواب های آشفته، بی خوابی، خستگی و گرفتگی عضلات ساق پا می شود.
در طب سنتی ایران در تدابیر تندرستی، به تامین هوای سالم و مناسب تاکید فراوانی شده است مباحث مختلفی در مورد اقاليم، هوای آلوده و وبایی، تهویه و روش های اصلاح هوا، هواک مناسب هر مزاج و… به طور مفصل بیان شده است که در مقاله های بعد با عنوان تدابیر هوا، به برخی از آنها به اختصار اشاره خواهد شد.

حرکت و سکون

حرکت برای تندرستی انسان ضروری می باشد و استراحت و سکون پس از آن نیز برای تمدد قوا، بسیار لازم است. تمامی حرکات، حرارت را افزایش می دهند و موجب کاهش رطوبت بدن می گردند. استراحت، رطوبت بدن را باز می گرداند و قوای لازم را برای حرکات بعدی فراهم می آورد.
مقدار حرکت، و مقدار سکون مناسب و مفید برای هر فرد، بر پایه مزاج وی تعیین می شود و عدم تعادل در این الگوی فردی، زمینه ساز بروز بیماری های گوناگون می گردد. حرکات بیش از حد با ایجاد حرارت زاید، رطوبات بدن را کاهش می دهد، فعالیت کم نیز موجب افزایش تری و سردی بدن و بروز بیماری های بلغمی (به ویژه در مفاصل) می گردد.

حرکت جسمانی و نفسانی

حرکت به دو نوع جسمانی و نفسانی تقسیم می شود، حكما حرکت جسمانی را به شش نوع تقسیم کرده اند که شامل حرکت شدید، خفیف، طولانی، کوتاه، سریع و گند می باشد. هر یک از این نوع حركات اثر خاصی بر مزاج انسان می گذارند. به عنوان مثال، در حرکت سریع شدید، ایجاد حرارت بیشتر از تحلیل است و بر عکس، در حرکت کند خفیف طولانی، تحلیل بیشتر از حرارت است. پس در تدابیر عملی با توجه به شرایط خاص بیمار، باید حرکات خاصی را به او توصیه کرد.
جماع نیز از حرکات محسوب میشود که افراط در آن سبب خشکی بدن و کاهش حرارت غریزی و در نتیجه سردی بدن می گردد.

نکته:

  1. اگر فردی که در سن جوانی (گرمی و خشکی) است بیش از حد فعالیت کند، دچار حرارت بالا سردرد، کاهش وزن و کاهش اشتها می شود؛ چنین فردی نیاز بیشتری به استراحت در جای خنک دارد.
  2.  برای کسانی که مزاج سرد دارند، حرکت و ورزش مناسب است و ایشان را به اعتدال نزدیک می کند.

خواب و بیداری

شش اصل ضروری برای زندگی سالم

تعادل خواب و بیداری در حفظ سلامتی و درمان بیماری ها اهمیت دارد ولی امروزه کمتر به توجه می شود. عدم تعادل در خواب و بیداری می تواند زمینه ساز بیماری های این مسأله توجه می شود. عدم تعادل در خواب و بیداری می تواند زمینه ساز بیماری های مختلف گردد. خواب تمامی اعمال طبیعی شامل هضم، متابولیسم و دفع سموم را به می بخشد و قوای مغزی را تقویت می کند و موجب تجدید قوای اندام های مختلف می شود. بهترین زمان خواب از ساعت ۱۰ شب تا سحر میباشد. لازم است صرف شام حداقل ۳ ساعت قا خواب صورت پذیرد و فرد، نیم ساعت پس از شام، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آرام راه برود .

علت خواب

علت خواب وجود رطوبت معتدل در مغز است که اعصاب را سست و راه های عصبی و روح نفسانی را غلیظ می کند. بدین سبب روح نفسانی در مسالک اعصاب نفوذ نمی کند و در حس های ظاهری سکون پدید می آید و موجب بی حرکتی (به جز حرکت تنفسی و قلبی و اعمال مضمی) می شود. طبیبان، بیداری را به حرکت و خواب را به سكون تشبیه کرده اند.
معمولا خواب افراد دارای مزاج سرد و تر، و گرم و تر بیشتر است، ولی افراد دارای مزاج سرد و خشک، و گرم و خشک با خواب کمتر انرژی لازم را به دست می آورند. در بدن یک شخص گرم و خشک یک دوره خواب طولانی با ایجاد سردی و رطوبت به کاهش حرارت زاید کمک می نماید. بر عکس پرخوابی در شخص سرد و تر باعث افزایش سردی و رطوبت بدن می شود.
از طرف دیگر، خواب کوتاه، باطن بدن را تر می کند و اگر طولانی باشد سبب خشکی بدن می گردد. زیرا در اثر طولانی شدن خواب، حرارت غریزی پس از فارغ شدن از هضم عدا به تحلیل روح و رطوبات درونی می پردازد و موجب خشکی بدن می شود. پس هم کم خوابی و هم خواب بیش از اندازه مضر است و بهترین حالت خواب معتدل است. اگر کسی بیش از اندازه بخوابد، کم کم برخی از اعمالش مختل و دچار ضعف می شود، حافظه وی افت می کند، مزاجش سرد و بیماری های مفصلی و بلغمی در او زیاد میشود.

نکته

  1. خواب روز برای بیماران مفصلی با سوء مزاج سرد و تر پسندیده نیست و موجب شدت بیماری، افزایش وزن، احساس کسالت می شود.
  2.  بیداری شبانه برای افراد عصبی با مزاج گرم مناسب نمی باشد.

 خوردنی ها و آشامیدنیها

غذاها اهمیت خاصی در حفظ سلامتی انسان دارند.
از طرفی نیاز به غذا یک نیاز دایمی است تا آنچه را که به وسیله اسباب درونی و بیرونی بدن به تحلیل می رود جایگزین نماید و از سویی دیگر هر نوع خوردنی با مزاج مخصوص خود می تواند بر مزاج بدن انسان اثر بگذارد.
از نظر طب سنتی ایران، انسانها با یکدیگر تفاوت مزاجی و ساختاری دارند.
محمد بن زکریای رازی و بسیاری از حکما اولین و مهم ترین تدبیر درمانی در بیماران را اصلاح یا تجویز رژیم غذایی می دانسته اند.
بسیاری از اصول ضروری برای تندرستی مانند تغییرات فصلی درجه حرارت و آلودگی هوا، خارج از اراده و خواست فرد می باشد ولی مصرف غذا تا حد بسیار زیادی قابل برنامه ریزی است. آموزش تغذیه صحیح یک ابزار مهم سلامتی است که پزشک می تواند بیماران خود را با آن تجهیز نماید. این روش به راحتی قابل آموزش است و برای همه مردم نیز قابل درک می باشد و از نظر اجرایی نیز چندان دشوار نیست.

مقاله های مربوط به شش اصل ضروری برای زندگی سالم

نکاتی جهت اصلاح سبک زندگی و پیشگیری از بیماری ها

اصلاح مزاج از طریق طب سنتی و اصلاح سبک زندگی

غلبه مزاج | ساده ترین راه تشخیص غلبه مزاج

بازگشت به لیست

4 دیدگاه در “شش اصل ضروری برای داشتن سبک زندگی سالم ؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.